Wie bestelt er nu geen producten of diensten online? Steeds meer bedrijven, kantoren, winkels en fabrieken bieden hun producten en diensten via internet aan. En dat betekent dat ook de belastingopbrengsten verdwijnen voor die landen waar deze bedrijven vroeger gevestigd waren.

Aan het woord is Daniël Smit, sinds 1 september bijzonder hoogleraar Belastingheffing digitale economie bij het Amsterdam Centre for Tax Law (ACTL). Met deze aanstelling wordt hij een van de academische leiders van het UvA-onderzoeksproject Designing the tax system for a Cashless, Platform-based and Technology-driven society (CPT-project). Naast zijn academische werkzaamheden is Daniël hoofd van het bureau vaktechniek bij EY. 

The winner takes it all

‘Het huidige systeem is sterk gebaseerd op de oude, fysieke economie waarin mensen in kantoren, winkels en fabrieken werkten. En waarin bedrijven zichtbaar aanwezig waren in een ander land’, vertelt Daniël. ‘Maar nu bieden bedrijven hun producten steeds meer online aan. Productieketens van bedrijven worden korter. Je koopt steeds meer producten via een website en krijgt ze thuisbezorgd. Lokale winkels verdwijnen.’

De landen waar vroeger de winkels, kantoren en fabrieken van multinationals zaten, konden indertijd een stuk van de winst belasten omdat het bedrijf daar aanwezig was. ‘Nu de fysieke aanwezigheid van multinationals verdwijnt, verdwijnen ook de belastingopbrengsten voor die landen’, legt Daniël uit. ‘De landen waar die digitale bedrijven gevestigd zijn, krijgen de hele fiscale koek toebedeeld: the winner takes it all. Door de digitale economie is het evenwicht verstoord.’

Digital nomads

Hoe het systeem te veranderen is een heel lastige vraag. ‘Fabrieken en winkels waren te zien, maar hoe bepaal je de digitale link met een land? Dat kan op heel veel manieren.’ De discussie is extra lastig omdat landen tegengestelde belangen hebben. ‘Sommige landen hebben een heel grote consumentenmarkt, andere landen zitten meer aan de aanbod- en productiekant.’

Daniël voorziet dat als gevolg van de coronalockdowns freelancers en medewerkers steeds mobieler zullen worden. ‘Een Nederlandse freelance vormgever kan ook 3 maanden vanuit Griekenland werken. Dat roept weer de vraag op welk land het inkomen van die digital nomads mag belasten. Het kan betekenen dat Nederland belastinginkomsten verliest en andere landen er beter van worden. Je ziet al landen die stunten met hun fiscale regels om freelancers aan te trekken en extra belastingopbrengsten te verkrijgen.’

Ontwikkelingslanden betrekken

Het oude systeem is ontworpen door de rijkere EU- en OESO-landen en viel in het algemeen uit in het voordeel van die landen. ‘De hoofdkantoren zaten in de rijke landen en die kregen zo de fiscale koek. De gesprekken over herziening worden dan ook vooral gevoerd tussen de rijke landen. Maar als we de balans willen herstellen, moet je de ontwikkelingslanden er ook bij betrekken. Zij moeten ook hun fair share krijgen.’

Deze zomer werd er op internationaal niveau overeenstemming bereikt over de herziening. De OESO komt dit najaar met een concrete uitwerking. Smit gaat dat OESO-voorstel met de collega-onderzoekers van het onderzoeksproject ‘Designing the tax system for a Cashless, Platform-based and Technology-driven society’ evalueren. ‘Ik ga vooral kijken of het systeem de rijke landen niet te zeer bevoordeelt. We willen met dit project bouwstenen aanreiken om het belastingstelsel eerlijker, efficiënter en moeilijker te omzeilen te maken. Paying the fair share in the right place!’